Ο άνθρωπος και ο πηλός

Το Αργιλόχωμα (ο πηλός) χρησιμοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια σαν δομικό υλικό, σε όλο τον πλανήτη.

Οι πρώτοι χτίστες, που χρησιμοποίησαν τον πηλό σαν δομικό υλικό, μπορούμε να πούμε ότι είναι τα χελιδόνια, οι τερμίτες και άλλα πολλά όντα της φύσης.

Σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα, ο άνθρωπος χρησιμοποίησε τον πηλό, για πρώτη φορά προς δόμηση, περίπου το 10.000 π.Χ. Επίσης, αρχαιολογικές ενδείξεις δείχνουν ότι ο πηλός χρησιμοποιήθηκε σε μορφή πλίνθων ή καλύτερα ωμόπλινθων στην περιοχή της Μεσοποταμίας.

Εδώ στην Ελλάδα, η δόμηση με πηλό και ξύλο τεκμηριώνεται από την περίοδο της Νεολιθικής εποχής περίπου 6000-3000 π.Χ . Πλίνθος είναι ένα άψητο, κατασκευασμένο με πηλό, τούβλο. Μπορούμε να το ονομάσουμε και ως Ωμόπλινθος. Τα βρίσκουμε και με την ονομασία Κιρπίτσια, ενώ στην Κύπρο τα ονομάζουν και Πλιθάρια .

Η ωμόπλινθος είναι ανάμειξη αργιλοχώματος με ψιλοκομμένο άχυρο ή γιδόμαλλο ή ίνες λιναριού (κάναβης).

Πέρα από την δόμηση με πλίνθους, υπάρχει και η δόμηση με στοιβαχτό πηλό, με διεθνή ονομασία Cob.

Σε αντίθεση με τα σύγχρονα δομικά υλικά, οι πλίνθοι είναι πλήρως ανακυκλώσιμοι και θερμό-ηχομονωτικοί.   

 Σε όλη την Ελλάδα έχουμε ενδείξεις δόμησης με πηλό, εάν αναλογιστούμε ότι σε κάθε χωρίο υπάρχει έστω και ένα σπίτι κατασκευασμένο από πλίνθους ή απλά πηλό.

Διαδικασία κατασκευής πλινθόκτιστων :

Αρχικά συλλέγετε το κατάλληλο αργιλόχωμα προς κατασκευή πηλού. Έπειτα σε καλούπια κατασκευάζουμε τις πλίνθους και τις αφήνουμε ένα χρονικό διάστημα ώστε να χάσουν την μια σχετική υγρασία. Φτιάχνουμε τον ξύλινο σκελετό του οικήματος και χτίζουμε τους εξωτερικούς τοίχους με πλίνθους  τοποθετώντας τες σε οριζόντιες στρώσεις (πάχος τοίχου περίπου 40 cm). Τα μεσώ-χωρίσματα κατασκευάζονται πιο λεπτά πλέκοντας ευλύγιστες βέργες ή καλάμια και επενδύονται, και οι δύο πλευρές, με το ίδιο μίγμα όπου κατασκευάζεται η πλίνθος.

Το μειονέκτημα των αργιλοχωμάτων είναι η υγρασία. Όσο πιο υδρόφιλα είναι, τόσο διαβρώνονται.

Τα ασπροχώματα-κιτρινοχώματα τα καταλληλότερα για πλίνθους, διότι περιέχουν λίγο Καολινίτη που δεν είναι τόσο υδρόφιλος.

Τα πιο ακατάλληλα είναι τα κοκκινοχώματα, διότι είναι χοντρόκοκα. Τα σωματίδια τους έχουν “ακίδες” και διαβρώνονται πολύ εύκολα από το νερό.

Οι παλαιότεροι τεχνίτες των πλινθόκτιστων, για να λύσουν το θέμα της απορροφητικότητας στον εξωτερικό τοίχο, κάνανε ένα επίχρισμα με πηλό και κοπριά αγελάδας. Τα κόπρανα της αγελάδας πέρα από τις μικρές φυτικές ίνες που περιέχουν, οι οποίες βοηθάνε να μην συρρικνωθεί πολύ ο πηλός, περιέχει και μία “βλέννα” η οποία είναι αδιάβροχη. Ανάλογα τις εξωτερικές φθορές, που είχαν τα οικήματα, συντηρούσαν το εξωτερικό επίχρισμα.

Το σημαντικότερο μειονέκτημα των πλινθόκτιστων σπιτιών, είναι η ευκολία διείσδυσης τρωκτικών και άλλων όντων, τρυπώντας τους εξωτερικούς τοίχους.

Η σημαντικότερη εμπειρία, που είχα, στον τομέα των πλινθόκτιστων κατασκευών, ήταν η συντήρηση των χωμάτινων καλυβών, στην αναπαράσταση του λιμναίου Νεολιθικού οικισμού στο Δισπηλιό Καστοριάς. Το έργο αυτό πραγματοποιήθηκε από τον Δήμο Καστοριάς υπό την  επίβλεψη της επιστημονικής ομάδας του τμήματος αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με επιβλέποντα τον διδάκτορα Κωτσάκη Κωνσταντίνο.

 Η άριστη γνώση των αργιλοχωμάτων όπως και των τεχνικών δόμησης με πηλό ήταν τα κύρια κριτήρια ώστε να συμπεριληφθώ στην επιστημονική ομάδα του κυρίου Κωτσάκη, σε αυτό το σημαντικό έργο.

Παρακάτω σας παραθέτω φωτογραφίες από μια πλίνθου την οποία κατασκεύασα για λογαριασμό παρουσίασης στον αρχαιολογικό χώρο της Ευρωπού Κικλίς.