Πυριμαχικότητα πηλού-Πυρίμαχα μαγειρικά σκεύη

Με τον όρο  πυρίμαχος πηλός, στην κεραμική, εννοούμε την αντοχή του στην απότομη αλλαγή θερμοκρασίας. Αυτή την απότομη αλλαγή θερμοκρασίας, που υφίσταται ο πηλός κατά την όπτηση , είτε στο ανέβασμά της είτε στο κατέβασμα της, την ονομάζουμε και “θερμικό σόκ”.

Από την Νεολιθική εποχή ακόμη, αναζητήθηκε αυτή η ιδιότητα του πηλού ώστε να καλύψουν τις μαγειρικές τους ανάγκες.

Έχοντας μελετήσει τις συνήθειες των Νεολιθικών ανθρώπων, στην περιοχή των Παλιαμπέλων και Μακρυγιάλου Πιερίας, γνωρίζουμε ότι, για να εξασφαλίσουν την πυριμαχικότητα του πηλού πρόσθεταν ψιλό-τριμμένα κελύφη οστράκων (ανθρακικό ασβέστιο) σε ασβεστούχους πηλούς. Ανάλογα με την πλαστικότητα του πηλού, πρόσθεταν και την κατάλληλη αναλογία. Επίσης, γνώριζαν ότι το ψήσιμο των αντικειμένων τους δεν θα έπρεπε να υπερβεί τους 650 (περίπου) βαθμούς Κελσίου (εμπειρική εκτίμηση, δεν είχαν πυρόμετρα), διότι το ανθρακικό ασβέστιο μετατρέπεται σε ασβέστη. Με την παρουσία υγρασίας, αφού έχει ψηθεί το αντικείμενο, ο ασβέστης κάνει μια θερμοδυναμική διαστολή, καταστρέφοντας το αντικείμενο.

* Γενικά πρέπει να γνωρίζουμε, όσο χαμηλότερο το ψήσιμο, των κεραμικών αντικειμένων, τόσο μένουν μικρό-κενά μέσα στα τοιχώματα τους ώστε, η θερμική διαστολή να απορροφηθεί χωρίς να σχίσουν.

Κάνοντας έρευνες πάνω στην πυριμαχικότητα του πηλού, το 2011 επισκέφτηκα το τελευταίο εργαστήριο που κατασκεύαζε πυρίμαχο πηλό. Χρησιμοποιούσαν ένα μείγμα δύο αργιλοχωμάτων και τριμμένου λευκού σχιστόλιθου. Κατά την γνώμη Γεωλόγων, αυτός ο λευκός σχιστόλιθος ήταν Χαλαζίας. (δεν είναι τεκμηριωμένο)

Μέσα στην έρευνα μου, για την πυριμαχικότητα του πηλού, ήταν και η δοκιμή εκατοντάδων αργιλοχωμάτων, τα οποία συνέλεξα από την φύση. Από καλές συμπτώσεις, βρήκα 5 αργιλοχώματα με αυτή την ιδιότητα. Έτσι, εδώ και πολλά χρόνια, ετοιμάζω την δικά μου πυρίμαχη πρώτη ύλη για τα πυρίμαχα οικιακά σκεύη που κατασκευάζω.

Κάνοντας μια επίσκεψη στο χωριό Zlakusa της Σερβίας, το οποίο είναι βάση πολλών αγγειοπλαστών, μελέτησα την κατασκευή των πυρίμαχων αγγείων τους. Εκεί, κατασκευάζουν τα πυρίμαχα σκεύη με την πρωτόγονη τεχνική της Κουλούρας (μακαρόνι), ψήνοντάς τα σε ανοιχτή φωτιά. Επίσης, διαπίστωσα ότι, ακολουθούν την συνταγή των Νεολιθικών, βάζοντας στον πολύ πλαστικό πηλό τους Ασβεστίτη (ψιλό-κοπανισμένο) σε αναλογία 1/1.

Εδώ στην Ελλάδα, από τους Νεότερους χρόνους κιόλας, μεγάλο κέντρο παραγωγής πυρίμαχων κεραμικών είναι η Σίφνος. Ένα νησί με μεγάλη παράδοση στην κεραμική και σπουδαίους αγγειοπλάστες.

Έχω επικεντρωθεί πειραματικά, τον τελευταίο καιρό, στην ΜΗ εφυάλωση (γυάλωμα) των πυρίμαχων κεραμικών αντικειμένων που κατασκευάζω, έχοντας καλά αποτελέσματα. Με μια Νεολιθική τεχνική, αδιαβροχοποιώ τα πυρίμαχα μαγειρικά σκεύη, προσθέτοντας εσωτερικά, ειδικά επεξεργασμένο γήινο επίχρισμα. Με αυτή την τεχνική αποφεύγω τα χημικά-βιομηχανικά και πολλές φορές επιβλαβή για τον οργανισμό, επεξεργασμένα γυαλώματα.